ارتباطات سنتی و توسعه یافتگی

در جهان امروز بیشتر تاثیرگزاری ها، تجارت‌های قدرتمند و شاید رمز موفقیت هر کاری بر پایه ارتباطات تعریف و مفهوم پیدا می‌کنند، به همین دلیل شناخت دقیق فرآیند ارتباط سازی مؤثر بسیار دارای اهمیت است.

می توان گفت ما زنان خوش شانسی هستیم چرا که در دنیایی که مادران یا مادربزرگان ما زندگی کرده اند، زندگی نمی کنیم. در شرایطی که امکان پیشرفت در شغل برای زنان بسیار محدود بوده است. اکثر ما در دنیایی رشد کرده ایم که حقوق اولیه انسانی را داشته ایم و به نحوی عجیب، ما همچنان در دنیایی زندگی می کنیم که هنوز بسیاری از زنان در دیگر نقاط دنیا این حقوق انسانی را ندارند!

البته وقتی همه این نکات را هم کنار بگذاریم، متوجه می شویم که ما همچنان مشکلاتی داریم و این مشکلات جدی هستند، به عنوان مثال زنان به رده های بالای مشاغل مختلف در هیچ جای دنیا دست پیدا نمی کنند. آمار و اعداد برای ما واقعیت این داستان را مشخص بیان می کند. از یکصد و نود رییس دولت، تنها نه نفر آنها زن هستند! اینجاست که ارتباطات و برقراری روابط صحیح در جامعه زنان اهمیت پیدا کرده و سبب آگاهی دادن و رشد و بالندگی در راستای پیشرفت و موفقیت آنان خواهد شد.

امروزه ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که ناگزیر از ارتباط و برخورد با دیگران هستیم، آنچه مسلم است هیچ کس قادر نیست بدون کمک و مساعدت و ارتباط با دیگران، نیازهای معمولی خود را برطرف سازد. این مساله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که در خصوص زنانی مطرح می شود که در جوامع کوچک زندگی می کنند و برقراری ارتباط بین آنان و دنیای بیرون محدود است. اصلی ترین نوع ارتباط میان این افراد ارتباطات سنتی است.

ارتباطات سنتی به مفهومی به کار گرفته می‌شود که ارتباطات در آن به صورت شفاهی، چهره به چهره ‌یا از نوع بی‌واسطه فراهم شده باشد. صورت ساده و ابتدایی آن اما کارکرد‌های فراوان دارد. اگر چه گسترش و پیچیدگی‌های ارتباطی سبب شده این نوع ارتباط کمتر و کمتر شود، اما هنوز نتوانسته از اعتبار این نوع روایت بکاهد، زیرا این نوع ارتباط به طبیعت انسانی و نیاز‌های عاطفی و معنوی انسان به خصوص زنان نزدیک‌تر است. اما همچنان زیر‌ساخت‌های شکل گرفته در این نوع ارتباط با ساده‌ترین امکانات، کارآمد و مفید هستند.
در جوامع سنتی ارتباطات سنتی بهترین کارآیی را دارد. هر چند ارتباطات سنتی بدون استفاده از تکنولوژی‌های مدرن تأثیرات قابل ملاحظه‌ای را در نوع ارتباطات در وضعیت کنونی دارا می‌باشد. لذا در نبود امکانات مدرن، مؤثرترین و جذاب‌ترین و در عین حال، کارا‌ترین شیوه‌های ارتباطی، ارتباط سنتی است که می تواند به راحت‌ترین شکل ممکن، پاسخ‌گوی نیاز‌های مخاطبان باشد.

استفاده از ارتباطات سنتی بدین مفهوم، همچنین در‌باره‌ی سخنرانان و واعظان زن نیز مطرح است که با استفاده از خطبه‌ها، روضه‌ها و دیگر ابزار‌ها برای تأثیر‌گذاری به کار برده می‌شوند. پیام‌های این نوع ارتباط می‌توانند مذهبی، سیاسی و ایدیولوژیک باشند که در مکان‌های خاص سنتی مانند مسجد، تکیه‌خانه‌ها و دیگر اماکن به کار برده می شود. در کشور سنتی ما ارتباطات سنتی نقش فزاینده‌ای در جهت‌دهی و پرورش ذهنیت عامه داشته و دارد که در بازار‌های عمومی، میدان‌ها، اماکن عمومی، حمام‌های عمومی، شب‌نشینی‌های دوستانه، اماکن ورزشی و تفریحی و قهوه‌خانه‌ها نقش ارتباطی و اجتماعی بازی کرده‌اند.
ارتباطات سنتی از آن‌جایی که ارتباطات میان‌فردی و چهره به چهره و گروهی می‌باشد، همواره با دریافت سریع و عکس‌العمل مواجه‌ می‌باشد، موضوعی که برای جامعه نسوان بسیار حائز اهمیت است.

در ارتباط سنتی، ارتباط‌دهنده در معرض دید همگان است و  ابزار‌های تکنولوژیک مورد استفاده قرار نمی‌گیرند ‌یامحدود‌ترند، واژه‌های به کار گرفته شده در ارتباط سنتی ساده و قابل فهم‌اند و مردم در ارتباط سنتی در پیوند و ارتباط مستقیم قرار دارند.
منافع در ارتباط سنتی کمتر با منافع حاکمان قدرت پیوند خورده و از قید نظارت آزاد است و می‌تواند رک و صریح عمل نماید.
اما در این میان آنچه مهم به نظر می‌رسد، تأثیرگذاری ارتباطات مدرن بر ارتباطات سنتی در جوامع سنتی می‌باشد. امری که توانسته به‌راحتی سوژه‌ها را در اختیار واعظان و مخاطبان قرار دهد. ارتباطات مدرن کارآیی و تاثیرگزاری دو‌چندان را دارا می‌باشد.

توسعه نیز مفهومی است که در جوامع رو به رشد در راستای گستردگی ارتباطات اهمیت پیدا کرده است. توسعه در لغت به معنای خروج از “لفاف و پوشش”، وسعت دادن، فراخ کردن، بهترشدن و قدرتمندشدن است. توسعه فراگردی است که در آن، سنت‌ها و تجارب گذشته از نو و بر اساس نیازها و شرایط تازه بازاندیشی و بازسازی شده و توانایی‌های بالقوه انسان‌ها از این طریق شکوفا می‌شود.

توسعه یکی از ضروریات امروز کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است. تعاریف زیادی از توسعه انجام گرفته که اگر بخواهد به صورت دقیق در کشورهای اسلامی مورد اجرا گذاشته شود، باید به فرهنگ بومی منطقه، نوع مذهب پذیرفته شده آنان و نیازهای مردم منطقه تعریف دقیقی از آن صورت گیرد.

پروفسور سید حمید مولانا در خصوص توسعه می گوید: برای رسیدن به توسعه‌ای پایدار، متوازن، همه جانبه و درون زا از امکانات مختلف ارتباطی می‌توان بهره برد. ما در توسعه دنبال تکامل و ارتقاء فرهنگی هستیم؛ زیرا تا زمانی که فرهنگ ایستا و راکد است توسعه بخش‌های دیگر اتفاق نخواهد افتاد و اگر هم اتفاق بیفتد زودگذر و ناپایدار خواهد بود. از این جهت بهترین گزینه برای تکامل و گسترش فرهنگی استفاده از ارتباطات است. ارتباطات می‌تواند بهترین پشتوانه برای توسعه باشد، به شرطی که از همه ابعاد ارتباطات در این امر استفاده شود.

در کشورهای در حال توسعه؛ به خصوص ایران، ارتباطات سنتی و ارتباطات چهره به چهره همچنان از جایگاه والاتری برخوردار است. اما رسانه، ابزار اصلی ارتباطات مدرن به شمار می‌رود که می‌تواند با پرتو‌افکنی مؤثر واقع شود. طرح سوژه‌های مناسب و مورد نیاز زنان در جوامع توسعه یافته و توسعه نیافته یا در حال توسعه عامل مؤثر ارتباطات مدرن و از جمله نیاز‌های اساسی می‌باشد. زنان در چشم‌انداز توسعه نقش بسزایی داشته و دارند. از جمله می توان به حضور پررنگ آنان در اصلاحات نظام اداری، پیوستن به بازارهای جهانی، اصلاح فرهنگ عمومی در خصوص رفتار با آنها و… اشاره کرد. پرداختن به رشد و بالندگی جامعه زنان از جمله موارد دیگری است که رسانه‎ها می‌توانند به آن توجه نمایند. رشد و بالندگی در راستای برنامه‌های توسعه‌‌ فقط محدود به حوزه‌ی نهادهای دولتی و سیستم‌های رسمی جامعه نیست. رسانه‌ها بایستی با توجه به نیازهای عصری، مشارکت همگانی را در جامعه ترویج نمایند. عملکرد‌هایی که از توانایی ارتباطات سنتی در جهت ذهنیت‌دهی افکار عامه به دلیل عدم برد وسیع آن کار‌ساز نیست.

تکنولوژی‌های جدید ارتباطی نیز به عنوان رسانه مشوق اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند. ما نه تنها قائل به کنار گذاشتن تکنولوژی‌های جدید ارتباطی نیستیم؛ بلکه برای سریع‌تر به ثمر رسیدن امر توسعه آن را ضروری می‌دانیم. ارتباطات مدرن و در دل آن رسانه‌های چاپی و تصویری عامل اصلی توسعه و ترویج فرهنگ و یکی از عناصر فرهنگ‌ساز به شمار می‌روند.

عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم، عصر تغییر و تحول به شمار می‌رود. عصری که دگرگونی‌های فزاینده را تجربه می‌کند. رسانه و ارتباطات مدرن به‌راحتی می‌توا‌ند به گسترش پویایی زنان جامعه کمک نموده و نقش اساسی در بستر جدید اجتماعی ایفا نماید.

دو عامل اساسی ارتباط،‌‌ همان درک شدن و درک کردن است. زندگی یک مسابقه صرف نیست، می‌توانید با اشخاص به گونه‌ای رفتار کنید که هرکس خود را یک برنده در نظر بگیرد و احساس پیروزی کند. شرایط پیروز شدن یکی و باختن دیگری هرگز به نفع کل نیست. همگام شدن نه تنها روی دیگران، بلکه روی ما نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر جای می‌گذارد. وقتی با دیگران همگام می‌شویم در واقع به دورن آن‌ها می‌رویم و در ذهن آنها جای می‌گیریم. حوادث و اتفاقات اخیری که در کشور رخ داده، نقش ارتباطات و استفاده از تکنولوژی را درآگاهی رساندن و همبستگی میان زنان و مردان، فارغ از مفهوم جنسیت و در راس آنها انسانیت و همدلی اجتماعی را مهمتر از گذشته نشان داد. شاید همیشه سخن گفتن نشانه برقراری ارتباط نباشد، گاهی می شود با مفاهیمی دیگر با جهان سخن گفت، همان گونه که دستهای قدرتمند زنان در این حوادث پل مهربانی را برای ارتباط با جهانیان ساخت! 

این مطلب در شماره ۲۴ ماهنامه شهربانو نیز منتشر شده است